Wiek i inne wymagania dla kierowców zawodowych w przewozach drogowych

Nie wystarczy jedynie posiadanie prawa jazdy odpowiedniej kategorii. Konieczne jest także osiągnięcie kryterium wiekowego. Ponadto obowiązkowym jest uzyskanie świadectwa kwalifikacji zawodowej, przejście testów psychologicznych i badań lekarskich, wykluczających przeciwwskazania do wykonywania tego zawodu. Przepisy prawa precyzyjnie definiują jakie wymagania musi spełniać kierowca – wskazują radcowie prawni Bartłomiej Mozes i Adam Domagała z Kancelarii Mirosławski, Galos, Mozes, specjalizującej się w branży TSL i szczegółowo wyjaśniają obowiązki kandydata w tym zakresie.

Warunki do wykonywania zawodu kierowcy zawodowego

Zgodnie z ustawą prawo o ruchu drogowym z dnia 20 czerwca 1997 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 988) kierowcą jest osoba uprawniona do kierowania pojazdem silnikowym lub motorowerem. Kwestię uprawnień do kierowania pojazdami określono w treści ustawy o kierujących pojazdami z dnia 5 stycznia 2011 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 1212) zgodnie z którą, kierującym pojazdem co do zasady może być osoba, która osiągnęła wymagany wiek i jest sprawna pod względem fizycznym i psychicznym oraz spełnia jeden z następujących warunków:
1) posiada umiejętność kierowania pojazdem w sposób niezagrażający bezpieczeństwu, nieutrudniający ruchu drogowego i nienarażający kogokolwiek na szkodę oraz odpowiedni dokument stwierdzający posiadanie uprawnienia do kierowania pojazdem;
2) odbywa w ramach szkolenia naukę jazdy;
3) zdaje egzamin państwowy.
Ponadto warunkiem zatrudnienia kierowcy przez podmiot wykonujący przewóz drogowy oprócz spełnienia przez kierowcę odpowiedniego kryterium wiekowego oraz posiadania uprawnienia do kierowania pojazdem samochodowym jest:
1) brak  przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy;
2) brak przeciwwskazań psychologicznych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy;
3) uzyskanie kwalifikacji wstępnej lub kwalifikacji wstępnej przyśpieszonej przez kierowcę;
4) ukończenie szkolenia okresowego przez kierowcę, które powinno być przeprowadzane co 5 lat.

Wiek kierowcy zawodowego

Jednym z podstawowych kryteriów koniecznych do spełnienia w celu wykonywania zawodu kierowcy jest wiek kierowcy. Zgodnie z ustawą o kierujących pojazdami minimalny wiek kierowcy dla pojazdów określonych w prawie jazdy kategorii A2, B, B+E, C1 i C1+E to 18 lat. Natomiast dla pojazdów określonych w prawie jazdy kategorii C, C+E, D1 i D1+E wymagany wiek kierowcy to 21 lat z tym zastrzeżeniem, że dla osób, które uzyskały kwalifikację wstępną, minimalny wiek do kierowania pojazdami określonymi w prawie jazdy kategorii C i C+E wynosi 18 lat, a dla kategorii D i D+E wynosi 21 lat. Ponadto dla osób, które uzyskały kwalifikację wstępną przyśpieszoną, minimalny wiek do kierowania pojazdami określonymi w prawie jazdy kategorii D i D+E również wynosi 21 lat. Natomiast do nabycia uprawnień prawa jazdy kategorii D i D+E, bez uzyskania kwalifikacji wstępnej lub przyśpieszonej, ustawodawca przewidział minimalny wiek kierowcy na 24 lata.
Zatem osoby, które uzyskały kwalifikację wstępną, muszą mieć minimum 18 lat, aby kierować pojazdami określonymi w prawie jazdy kategorii C i C + E lub 21 lat w przypadku kategorii prawa jazdy D i D + E. Ustawa rozróżnia także wymagania, co do wieku kierowcy w zależności od pozostałych kategorii prawa jazdy oraz pełnionej funkcji w m.in. Państwowej Straży Pożarnej, Policji, Straży Granicznej czy Służbie Ochrony Państwa.

Warto wspomnieć także, że zgodnie z Umową Europejską dotyczącą pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR), której Rzeczpospolita Polska jest stroną, a która zastosowanie ma dla międzynarodowego transportu drogowego wykonywanego w części poza obszarami: Unii Europejskiej, państwami Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz państwami będącymi stronami umowy AETR, minimalny wiek kierowców wykonujących przewozy towarów ustalono:
1) dla pojazdów, łącznie z przyczepami lub naczepami, o dopuszczalnej masie całkowitej mniejszej lub równej 7,5 t, na ukończone 18 lat;
2) dla innych pojazdów, na 21 ukończonych lat, lub 18 ukończonych lat, pod warunkiem, że kierowca posiada świadectwo kwalifikacji zawodowych.
3) dla kierowców wykonujący przewozy pasażerów wymagany wiek kierowcy wyznaczono na ukończone 21 lat.

Badania lekarskie kandydatów na kierowców

Kierowca wykonujący przewóz drogowy podlega badaniom lekarskim przeprowadzanym w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy. Obowiązek powyższy dotyczy kierowców zatrudnionych w transporcie drogowym, jak i tych wykonujących przewozy na potrzeby własne.
Badania lekarskie przeprowadza się co 5 lat, do czasu ukończenia przez kierowcę 60 lat. W przypadku ukończenia przez kierowcę 60. roku życia – co 30 miesięcy.
W ramach badania lekarskiego, lekarz uprawniony do wykonywania badań profilaktycznych dokonuje oceny stanu zdrowia osoby badanej w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami, w zakresie: narządu wzroku, narządu słuchu, układu ruchu, układu sercowo-naczyniowego i układu oddechowego, układu nerwowego, w tym padaczki, obturacyjnego bezdechu podczas snu, czynności nerek, cukrzycy, przy uwzględnieniu wyników badania poziomu glikemii. Weryfikowany jest także stan psychiczny, objawy wskazujące na uzależnienie od alkoholu lub jego nadużywanie, objawy wskazujące na uzależnienie od środków działających podobnie do alkoholu lub ich nadużywanie, stosowanie produktów leczniczych mogących mieć wpływ na zdolność do kierowania pojazdami i inne, poważne zaburzenia stanu zdrowia, które mogą stanowić zagrożenie w sytuacji kierowania pojazdami.
Zwrócić szczególną uwagę należy na fakt, że w ramach badania lekarskiego, uprawniony lekarz rozważa również zagrożenia dla bezpieczeństwa ruchu drogowego, jakie mogą mieć miejsce w przypadku kierowania przez badanego pojazdami. Lekarz może ponadto skierować osobę badaną na konsultację do lekarza posiadającego specjalizację w określonej dziedzinie medycyny lub psychologa albo zlecić przeprowadzenie pomocniczych badań diagnostycznych. W przypadku, gdy kierowca podlega jednocześnie badaniom lekarskim dla więcej niż jednej kategorii prawa jazdy, przeprowadza się tylko jedno badanie lekarskie obejmujące swoim zakresem wszystkie wymagania związane z tymi kategoriami.

Osoby ubiegające się o uzyskanie uprawnienia w zakresie prawa jazdy kategorii C1, C1+E, C, C+E, D1, D1+E, D i D+E lub uprawnienia do kierowania tramwajem, a także inne wymienione w ustawie o kierujących pojazdami osoby, podlegają dodatkowemu badaniu psychologicznemu, których zakres obejmuje wywiad bezpośredni i obserwację osoby badanej, badania narzędziami diagnostycznymi, ocenę i opis osoby badanej pod względem: sprawności intelektualnej i procesów poznawczych, osobowości oraz sprawności psychometrycznej.

Świadectwo kwalifikacji zawodowej

Świadectwo kwalifikacji zawodowej obok prawa jazdy jest dokumentem koniecznym w przewozie drogowym pojazdami wymagającymi posiadania prawa jazdy kat. C1, C, C1+E, C+E, D1, D, D1+E,  D+E.
Zaświadczenie to potwierdza ukończenie szkolenia okresowego, a w przypadku nowych kierowców zawodowych, poświadcza uzyskanie kwalifikacji wstępnej, kwalifikacji wstępnej przyspieszonej, kwalifikacji wstępnej uzupełniającej lub kwalifikacji wstępnej uzupełniającej przyspieszonej.
Wskazać należy, że szkolenie w ramach kwalifikacji wstępnej, obejmuje zajęcia teoretyczne, ćwiczenia i zajęcia praktyczne, realizowane zgodnie z programem szkolenia oraz planem wykonania szkolenia. Dzieli się je na część podstawową (dla wszystkich kategorii prawa jazdy) oraz część specjalistyczną (oddzielną dla praw jazdy kategorii C i D), która może zostać przeprowadzona tylko po zakończeniu części podstawowej. Po odbyciu kwalifikacji wstępnej lub wstępnej przyspieszonej, kierowca uzyskuje świadectwo kwalifikacji zawodowej, potwierdzające uzyskanie właściwej kwalifikacji, a odpowiednią informację w tym zakresie wojewoda przesyła do centralnej ewidencji kierowców.
Świadectwo kwalifikacji zawodowej wydawane jest na czas określony wynoszący pięć lat na podstawie pozytywnego wyniku uzyskanego podczas egzaminu państwowego. Po upływie pięciu lat kierowca powinien wykonać szkolenie okresowe, celem przedłużenia ważności świadectwa kwalifikacyjnego. Ponadto organ wydający prawo jazdy, w terminie nieprzekraczającym 2 dni roboczych, na podstawie złożonego wniosku o wpis potwierdzającego odbycie jednego z 4 rodzajów kwalifikacji wstępnej albo szkolenia okresowego, generuje profil kierowcy zawodowego w systemie teleinformatycznym. Profil ten następnie jest udostępniany ośrodkowi szkolenia prowadzącemu szkolenie osoby, której dotyczy. Jest on także udostępniany wojewódzkiemu ośrodkowi ruchu drogowego lub okręgowej komisji egzaminacyjnej, przeprowadzającym test kwalifikacyjny dla osoby, której dotyczy profil, po przekazaniu przez osobę, której dotyczy profil, unikalnego numeru identyfikującego profil kierowcy zawodowego oraz numeru PESEL albo daty urodzenia. Informacja o wygenerowaniu profilu kierowcy zawodowego jest przekazywana kierowcy, co powinno nastąpić w terminie 2 dni roboczych od dnia złożenia wniosku i z uwzględnieniem sposobu złożenia wniosku o wydanie prawa jazdy. Kierowca otrzymuje także unikalny numer identyfikujący profil kierowcy zawodowego.

Prawo jazdy kierowcy zawodowego

Ostatnim krokiem do zdobycia tytułu zawodu kierowcy jest wymiana prawa jazdy. Wskazać w tym miejscu należy, że dokumentem potwierdzającym spełnienie wymagań, w zakresie uzyskania przez kierowcę kwalifikacji wstępnej lub kwalifikacji wstępnej przyśpieszonej, ukończenia szkolenia okresowego oraz kursu kwalifikacyjnego jest wydane w Rzeczypospolitej Polskiej z aktualnym wpisem kodu 95 krajowe prawo jazdy albo karta kwalifikacji kierowcy. Natomiast dokumentem potwierdzającym spełnienie powyższych wymagań, które zostały wydane w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej oraz innych krajach, o których mowa w treści ustawy o transporcie drogowym z aktualnym wpisem kodu 95 jest krajowe prawo jazdy, karta kwalifikacji kierowcy, świadectwo kierowcy w zakresie przewozu drogowego rzeczy.
Wpisu do krajowego prawa jazdy dokonuje starosta na pisemny wniosek kierowcy na podstawie przedłożonego świadectwa kwalifikacji zawodowej oraz orzeczenia lekarskiego i orzeczenia psychologicznego stwierdzających brak przeciwskazań do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy. Wpis do prawa jazdy jest dokonywany w formie wymiany prawa jazdy na okres 5 lat, liczony od dnia wydania świadectwa kwalifikacji zawodowej, przy czym termin ten nie może być dłuższy niż okres ważności orzeczenia lekarskiego i orzeczenia psychologicznego posiadanych przez kierowcę.

Tekst: MGM Kancelaria Radców Prawnych Mirosławski Galos Mozes sp. j.