Kiedy można prowadzić pojazd bez uprawnień a komu policja zatrzyma prawo jazdy

Jeżeli kierowca jadący bez uprawnień spowoduje wypadek, poszkodowani dostaną pieniądze z jego polisy OC. Ubezpieczyciel zwróci się jednak do sprawcy po zwrot wypłaconego odszkodowania - są tylko dwa wyjątki od tej reguły. W niektórych sytuacjach jazda bez prawa jazdy może też uniemożliwić wypłatę odszkodowania z polisy autocasco (AC).

W 2020 roku prawo jazdy straciło 106,7 tys. kierowców, z czego większość to posiadacze uprawnień w kat. B – podaje policja i szacuje, że co najmniej połowa z nich… i tak korzysta z samochodu. Za jazdę bez uprawnień pomimo sądowego zakazu grożą surowe kary, m.in. do 5 lat więzienia i nawet 15-letni zakaz prowadzenia pojazdów (art. 244 Kodeksu karnego). Kto nigdy nie zdał egzaminu na kierowcę, a wyjeżdża na drogę, naraża się na grzywnę w przedziale od 500 do 5000 zł (art. 94 Kodeksu wykroczeń).

- Należy o tym głośno mówić, że jeżeli sprawca wypadku jechał bez uprawnień, to nie chroni go obowiązkowe ubezpieczenie OC. Polskie prawo jest w tym zakresie jednoznaczne: ubezpieczyciel wypłaci oczywiście pieniądze poszkodowanemu, ale zaraz potem zwróci się do sprawcy po zwrot całej sumy. W zależności od skali zdarzenia może to być kilkaset, kilkadziesiąt tysięcy, ale i parę milionów złotych. Znam i takie przypadki. Krótko mówiąc: kierowca jadący bez uprawnień naraża się na potężne koszty - ostrzega Damian Andruszkiewicz, odpowiedzialny za ubezpieczenia komunikacyjne w Compensa TU S.A. Vienna Insurance Group.

Zgodnie z prawem ubezpieczyciel przejmuje na siebie od sprawcy wypadku odpowiedzialność do 5,21 mln euro w przypadku szkód osobowych (to te związane ze zdrowiem poszkodowanych) i do 1,05 mln euro za zniszczone mienie. W skrajnej sytuacji nawet takiego rachunku za wypadek musi spodziewać się sprawca nieposiadający prawa jazdy!

Tylko 2 sytuacje usprawiedliwiają szkodę podczas jazdy bez uprawnień:
- chęć ratowania czyjego życia lub mienia,
- ruszenie w pościg za przyłapanym na gorącym uczynku przestępcą.

Zasady działania polisy OC określa ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych1. W art. 43 czytamy, że ubezpieczycielowi przysługuje prawo dochodzenia od sprawcy zwrotu odszkodowania w sytuacjach, gdy kierujący:
- wyrządził szkodę umyślnie, w stanie po użyciu alkoholu lub nietrzeźwości albo po użyciu środków odurzających, substancji psychotropowych lub innych tego rodzaju,
- prowadził pojazd, w którego posiadanie wszedł wskutek przestępstwa,
- nie posiadał uprawnień do prowadzenia pojazdu, z wyjątkiem przypadków, gdy chodziło o ratowanie czyjegoś życia ludzkiego lub mienia albo o pościg za - przyłapanym na gorącym uczynku przestępcą,
- zbiegł z miejsca zdarzenia.

Jeśli kierowca odmawia zwrotu wartości odszkodowania, sprawa przeważnie trafia do sądu.

Brak uprawnień do prowadzenia pojazdu wpływa także na polisy AC. W tym przypadku poszkodowanym jest sam właściciel pojazdu – najczęstsze przykłady szkód to: wandalizm, kradzież pojazdu, zniszczenie spowodowane złymi warunkami atmosferycznymi i uszkodzenia powstałe przez nieuwagę kierującego pojazdem.

Prowadzenie auta czy motocykla bez prawa jazdy to jedno z wyłączeń odpowiedzialności ubezpieczyciela. W praktyce oznacza to, że kierowca, który nie przejmuje się brakiem dokumentów i wyjeżdża na ulicę, a następnie np. „parkuje” na znaku drogowym lub zarysowuje samochód o parkingowy słupek, nie dostaje odszkodowania i naprawia pojazd za własne pieniądze.

Na koniec przykłady sytuacji, w których policja zatrzymuje prawo jazdy:
- Występuje uzasadnione podejrzenie, że kierujący pojazdem jest pod wpływem alkoholu lub innych substancji odurzających.
- Upłynął termin ważności dokumentu.
- Nastąpiło przekroczenie prędkości w terenie zabudowanym o minimum 51 km/h.
- cKierujący przekroczył liczbę 24 punktów karnych w ciągu roku lub 20 punktów karnych w ciągu pierwszego roku od dnia otrzymania uprawnień.
- Pojazdem jedzie więcej osób, niż jest to wskazane w dowodzie rejestracyjnym (więcej niż 2 osoby nadprogramowe w osobówce i więcej niż 5 w autobusie).