Firma większa - koszty rosną

Firma większa - koszty rosną



Wysokie koszty transportu spędzają sen z oczu przewoźnikom. Dlatego wraz z Instytutem Transportu Samochodowego postanowiliśmy zaprezentować naszym czytelnikom naukowe zestawienie tego parametru działalności gospodarczej, by zarządzający transportem mogli porównać czy koszty w ich przedsiębiorstwie są lub były wyższe od krajowej przeciętnej, czy mogą powiedzieć, że w ich firmie nie marnuje się pieniędzy.


Jerzy Waśkiewicz, kierownik Zakładu Badań Ekonomicznych ITS, od kilku lat prowadzi regularne badania wydatków przewoźników. W tym artykule korzystamy z jego wiedzy i wyników badań. Wykonane przez ITS w roku 2007 badania kosztowe w przedsiębiorstwach transportu samochodowego obejmują okres od czwartego kwartału 2006 r. do trzeciego kwartału 2007 r. i dotyczą m.in. przewozów krajowych i przewozów międzynarodowych według wielkości przedsiębiorstw mierzonej liczbą samochodów. Badania dotyczyły samochodów o dopuszczalnej masie całkowitej (DMC) powyżej 12 t - dominujących wśród przedsiębiorstw transportu zarobkowego.

Próba
W zbadanej populacji jedno przedsiębiorstwo dysponowało średnio 15 samochodami ciężarowymi w przewozach krajowych, a w przewozach międzynarodowych 24. Średnia masa ładunków przewiezionych w okresie jednego kwartału przez 1 samochód ciężarowy wynosiła około 600 t w przewozach krajowych i około 500 t w międzynarodowych (tab. 1).
Średni kwartalny przebieg jednego samochodu ciężarowego w grupie badanych przedsiębiorstw przewozów krajowych wyniósł około 23 tys. km, a międzynarodowych około 30 tys. km. Średnio w badanym przedsiębiorstwie w krajowych przewozach rzeczy zatrudnionych było 21 pracowników, w tym 15 kierowców, a w przewozach międzynarodowych 36 pracowników, w tym około 27 kierowców.
   
Rezultaty
Średni koszt 1 kilometra transportu (tzw. wozokilometr przebiegu) w badanej grupie przedsiębiorstw transportu samochodowego w okresie od IV kwartału 2006r. do III kwartału 2007r. w przewozach krajowych wyniósł 2,46 zł/km, a w przewozach międzynarodowych 2,93 zł/km (tab. 2).
Średni jednostkowy koszt w badanych przedsiębiorstwach w przewozach międzynarodowych był wyższy o ok. 19 proc. w porównaniu z przewozami krajowymi. Najniższy średni koszt 1 kilometra transportu stwierdzono w grupie badanych przedsiębiorstw liczących do 5 samochodów (2,33 zł/km w przewozach krajowych i 2,81 zł/km w przewozach międzynarodowych), a największy w grupie przedsiębiorstw liczących 50 i więcej samochodów (2,88 zł/km w przewozach krajowych i 3,17 zł/km w przewozach międzynarodowych), co widać na rys. 1.
Zasadniczy wpływ na zróżnicowanie wartości średnich kosztów 1 wozokilometra przebiegu w zależności od wielkości przedsiębiorstw ciężarowego transportu samochodowego (wyższe koszty jednostkowe im większe przedsiębiorstwo) zarówno w przypadku przewozów krajowych, jak i międzynarodowych mają rosnące wraz z wielkością firmy koszty jednostkowe:
- amortyzacji (lub utraty wartości rynkowej samochodu),
- wynagrodzenia kierowców i ubezpieczenia społecznego obciążającego pracodawcę,
- ubezpieczenia środków transportu (OC i AC),
- pozostałe koszty działalności transportowej przedsiębiorstw.

Struktura kosztów
W zbadanych przedsiębiorstwach krajowego przewozu rzeczy, w strukturze średniego kosztu 1 kilometra transportu dominowały zdecydowanie koszty materiałów pędnych i eksploatacyjnych. Koszty paliwa (dominujące w tej pozycji kosztów) stanowiły około 45 proc. kosztu 1 wozokilometra przebiegu.
Udział średniego jednostkowego kosztu wynagrodzenia kierowców w badanych przedsiębiorstwach w przewozach krajowych stanowił około 15 proc. w strukturze średniego kosztu 1 wozokilometra przebiegu, a udział kosztów usług remontowych i napraw taboru około 6,5 proc. Podobnie stosunkowo wysoki udział (około 6,5 proc.) stanowiły tzw. pozostałe koszty działalności transportowej przedsiębiorstw.
W przedsiębiorstwach mikro, w porównaniu z większymi przedsiębiorstwami, w sposób znaczący na niższy średni koszt 1 wozokilometra przebiegu wpływały koszty związane z utrzymaniem taboru w sprawności eksploatacyjnej tzn. koszty usług remontowych i napraw (około 3,4 proc. udziału w średnim koszcie 1 kilometra transportu). We wszystkich większych przedsiębiorstwach koszty te kształtowały się powyżej średniej.
W przedsiębiorstwach mikro odnotowano także najmniejszy, w porównaniu z innymi grupami wielkości przedsiębiorstw, średni koszt amortyzacji (lub utraty wartości rynkowej pojazdu). W porównaniu z przedsiębiorstwami liczącymi 6 – 9 samochodów koszty te były nawet dwukrotnie niższe.
Te dwie wymienione pozycje kosztowe mogą świadczyć o eksploatowaniu w transporcie krajowym przez przedsiębiorstwa najmniejsze przede wszystkim taboru już zamortyzowanego (o niewielkiej utracie wartości rynkowej w skali roku).



Obciążenia finansowe
Badane najmniejsze przedsiębiorstwa korzystały w niewielkim stopniu z kredytów w porównaniu z przedsiębiorstwami dużymi. Natomiast w zbadanej próbie przedsiębiorstw najmniejszych odnotowano stosunkowo wysoki udział kosztów związanych z leasingiem środków przewozowych.
Podawany przez przewoźników koszt jednostkowy wynagrodzenia kierowców był najniższy w przedsiębiorstwach liczących do 5 samochodów. Prawdopodobnie drobni przewoźnicy, gdzie np. właściciel jest jednocześnie kierowcą, nie zawsze ujawniają swoje faktyczne dochody.
 Pozostałe koszty działalności transportowej w zbadanych przedsiębiorstw rosły wraz z ich wielkością. Przyczyną tego zróżnicowania były np. większe w przedsiębiorstwach średnich i dużych koszty administracyjne tj. kierownictwa, pracowników zatrudnionych w spedycji, zapleczu technicznym, koszty podatków od nieruchomości itp. Niektórych rodzajów kosztów wykazywanych w dokumentacji finansowej przez przedsiębiorstwa duże i średniej wielkości, przedsiębiorstwa najmniejsze w wielu przypadkach nie biorą pod uwagę w swoich kalkulacjach lub ich nie ponoszą.
W strukturze średniego kosztu 1 kilometra przebiegu w zbadanych przedsiębiorstwach w międzynarodowych przewozach rzeczy (podobnie jak w przewozach krajowych) dominowały koszty materiałów pędnych i eksploatacyjnych. Stanowiły one około 39 proc.

Płace
Spośród wyspecyfikowanych pozycji kosztowych w przewozach międzynarodowych, stosunkowo znaczącą pozycję (około 14 %) w średnim koszcie 1 kilometra transportu stanowił koszt wynagrodzenia kierowców.
Podawany przez przewoźników koszt jednostkowy wynagrodzenia kierowców był najwyższy w przedsiębiorstwach dużych (50 i więcej samochodów). Jego udział w strukturze kosztu 1 wozokilometra przebiegu stanowił około 16 proc.
Przedsiębiorstwa duże w badanej zbiorowości eksploatują przeważnie nowoczesne samochody, o czym świadczy stosunkowo wysoki udział średnich jednostkowych kosztów odpisów amortyzacyjnych w średnim koszcie 1 kilometra transportu w tej grupie przedsiębiorstw (11,7 proc. w porównaniu z 8,9 proc. w całej badanej zbiorowości). Przedsiębiorstwa duże, dążąc do utrzymania wysokiej konkurencyjności rynkowej w przewozach międzynarodowych, starają się stosunkowo szybko dokonywać odnowy parku samochodowego.
Ponadto za tezą, że w badanych przedsiębiorstwach przewozów międzynarodowych liczących 50 i więcej samochodów był eksploatowany „nowszy” tabor w porównaniu z przedsiębiorstwami najmniejszymi, może m.in. także świadczyć wyższy udział średnich jednostkowych kosztów ubezpieczenia środków transportu (AC, OC) w tej grupie przedsiębiorstw. W przedsiębiorstwach liczących 50 i więcej samochodów koszt ten stanowił 2,2 proc., a w przedsiębiorstwach najmniejszych stanowił 1,4 proc. w średnim koszcie 1 wozokilometra przebiegu.

Pozostałe koszty
Około 7,8 proc., w średnim koszcie 1 kilometra transportu w międzynarodowych przewozach rzeczy, stanowił udział tzw. pozostałych kosztów działalności transportowej przedsiębiorstw. Udział tych kosztów wzrastał wraz z wielkością przedsiębiorstwa (od 6,4 proc. w przedsiębiorstwach „mikro” do 9,1 proc. w przedsiębiorstwach dużych). Przyczyną tego zróżnicowania były (podobnie jak w przedsiębiorstwach wykonujących przewozy krajowe) m.in. większe w dużych przedsiębiorstwach koszty kierownictwa, pracowników zatrudnionych w spedycji, zapleczu technicznym, koszty podatków od nieruchomości itp.
Przewozy międzynarodowe, w porównaniu z przewozami krajowymi charakteryzują się wyższymi kosztami jednostkowymi w takich pozycjach kosztów, jak materiały pędne i eksploatacyjne, amortyzacja (lub utrata wartości rynkowej samochodu), koszty leasingu, wynagrodzenia kierowców, opłaty drogowe, pozostałe koszty działalności transportowej przedsiębiorstw.

Koszty rosną
W ostatnich latach daje się zauważyć wzrost średniego kosztu 1 wozokilometra przebiegu w badanych przedsiębiorstwach ciężarowego transportu samochodowego we wszystkich grupach wielkości przedsiębiorstw.
Badania wskazują, że wzrost ten w przewozach międzynarodowych w okresie czasu objętym badaniem był przede wszystkim rezultatem wzrostu kosztów materiałów pędnych i eksploatacyjnych oraz wzrostu kosztów wynagrodzeń kierowców, a w związku z tym kosztów ubezpieczenia społecznego, obciążającego pracodawcę.
W porównywanych okresach, średni koszt materiałów pędnych i eksploatacyjnych wzrósł o prawie 13 proc. Udział kosztów paliwa w średnim koszcie 1 kilometra przebiegu zwiększył się z 36,2 proc. do 39,2 proc.
Średnie koszty pracy (koszty wynagrodzenia kierowców, w tym koszty delegacji kierowców oraz koszty ubezpieczenia społecznego, obciążającego pracodawcę) wzrosły natomiast o około 39 proc. Udział kosztów pracy w średnim koszcie 1 wozokilometra przebiegu zwiększył się z 13,5 proc. do 18,1 proc.
Wzrost kosztów pracy był rezultatem otwarcia rynku pracy dla Polaków w innych krajach UE i częstych przypadków emigracji zarobkowej przedstawicieli tej grupy zawodowej. Na wzrost niedoboru kierowców w Polsce dodatkowo wpłynęły nowe regulacje czasu pracy kierowców. Sytuacja braku kierowców zawodowych w Polsce m.in. spowodowała pewną presję wobec podnoszenia zarobków kierowców przez pracodawców.



Kapitał i ubezpieczenia
Koszty kapitału (koszty amortyzacji lub utraty wartości rynkowej pojazdu, koszty kredytu oraz koszty leasingu) w średnim koszcie 1 wozokilometra przebiegu w okresie badań utrzymywały się na zbliżonym poziomie. Udział kosztów kapitału w średnim koszcie 1 wozokilometra przebiegu w latach 2005 - 2007 zmniejszył się z 18,1 proc. do 17,5 proc.
Udział innych kosztów (koszty usług remontowych i napraw, ogumienia, ubezpieczenia środków transportu - AC, OC, podatku od środków transportu, opłat drogowych, ryzyka transportowego, a także pozostałe koszty działalności transportowej przedsiębiorstw) w strukturze kosztów 1 wozokilometra przebiegu uległ zmniejszeniu z 32,3 proc. do 24,9 proc. Najsilniejszy wpływ na spadek udziału innych kosztów w strukturze średniego kosztu 1 kilometra transportu, w badanej zbiorowości przedsiębiorstw, wpływ miały mniejsze pozostałe koszty działalności transportowej przedsiębiorstw.
Pozyskane z przedsiębiorstw transportu samochodowego dane o ich kosztach (zarówno przy wykorzystaniu Internetu, jak i za pośrednictwem ankieterów) zasilają utworzoną w ITS elektroniczną bazę danych o kosztach transportu samochodowego. Na podstawie informacji z tej bazy danych, przy wykorzystaniu specjalnie przygotowanego programu komputerowego, dokonano obliczeń średnich kosztów 1 kilometra transportu (tzw. wozokilometra) ogółem oraz ich struktury wg zadanego zakresu zbiorowości.
Baza danych o kosztach, wykorzystanych do kalkulacji w niniejszym opracowaniu, zawiera informacje z 89 przedsiębiorstw, w tym z 20 przedsiębiorstw wykonujących przewozy krajowe i 69 przedsiębiorstw wykonujących przewozy międzynarodowe. Ta niewielka liczba firm transportowych uczestniczących w badaniu wynika z niechęci przewoźników do poświęcenia choćby odrobiny czasu na wypełnienie ankiety, która jest dostępna w Internecie pod adresem: its.home.pl/nsite/varset/zbe/formularze/ankieta.php
Niestety – jak to w naszym kraju bywa – większość przewoźników chce korzystać z efektów pracy Zakładu Badań Ekonomicznych ITS, ale niewielu rozumie, że rzetelność badań zależy od wielkości próby, a ta z kolei zależy od liczby firm, które wypełnią ankietę. Nawołujemy więc do naszych czytelników o masowe wypełnianie ankiet, by potem rezultaty badań były w pełni adekwatne do rzeczywistości.





Marek Loos

Truck&Business